Οι επιπτώσεις της «απελευθέρωσης» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και το μέλλον για τους καταναλωτές

Οι επιπτώσεις της «απελευθέρωσης» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που ξεκίνησε με το ν. 2773/1999 ⁽¹⁾ και ολοκληρώθηκε με το ν. 4001/2011⁽²⁾ είναι μεν ορατές, αλλά όχι
συνειδητοποιημένες από τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι στην πλειονότητα τους πιστεύουν  ότι η ΔΕΗ  εξακολουθεί να ρυθμίζει και να έχει την ευθύνη για την ηλεκτροδότηση της χώρας.  Οι λέξεις  Ρ.Α.Ε,  ΛΑΓΗΕ , ΑΔΜΗΕ και  ΔΕΔΔΗΕ ⁽²⁾ συνεχίζουν να είναι άγνωστες στους περισσότερους, οι οποίοι αγνοούν ότι η ΔΕΗ δεν είναι  πλέον παρά  ένας (βεβαίως ο μεγαλύτερος) από τους πολλούς παραγωγούς και προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας.

Δεκαοκτώ λοιπόν χρόνια από την έναρξη της λειτουργίας της «αγοράς» ηλεκτρικής ενέργειας και έξι χρόνια από τη θεσμική ολοκλήρωσή της,  είναι  αρκετά για να δούμε καθαρά τα αποτελέσματά της :

-  Βύθισε τη χώρα στην «ενεργειακή φτώχεια»  ⁽³⁾ λόγω των συνεχών  αυξήσεων  της  τιμής  της ηλεκτρικής ενέργειας (6,71 ευρώ οι  100  ΚWh το 2005 στο οικιακό τιμολόγιο χωρίς Φ.Π.Α, 18,73 ευρώ σήμερα μαζί με τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις και χωρίς ΦΠΑ). Οι αυξήσεις αυτές οφείλονται κατά κύριο λόγο στην μεγάλη διείσδυση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από Α.Π.Ε, η οποία εισέρχεται στην αγορά  με εγγυημένες τιμές  (FEED IN TARIFF) και επιδοτείται από τους καταναλωτές με το τέλος υπέρ Α.Π.Ε (νυν ΕΤΜΕΑΡ)⁽⁴⁾.

- Έδωσε κίνητρα στους παραγωγούς Α.Π.Ε. να «φυτέψουν» χιλιάδες ανεμογεννήτριες σε παρθένες φυσικές περιοχές της χώρας, καταστρέφοντας  τη βιοποικιλότητα των τόπων που εγκαθίστανται και  προκαλώντας  τεράστια πλήγματα στον πρωτογενή τομέα παραγωγής και στις βασικές πηγές εισοδήματος των κατοίκων.

- Δημιούργησε «αβεβαιότητα» στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής της χώρας και μας έφερε  επανειλημμένα κοντά στον κίνδυνο γενικού μπλακ άουτ, λόγω της έλλειψης πλέον κεντρικού σχεδιασμού και της «στοχαστικής» (τυχαίας) παραγωγής των Α.Π.Ε

(Για την έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού ο   Α.Δ.Μ.Η.Ε. στη «ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΙΣΧΥΟΣ 2013 – 2020) αναφέρει :

«Υπό το πρίσμα της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η εξέλιξη του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα αβεβαιότητας, καθώς η ένταξη νέων μονάδων δεν σχεδιάζεται πλέον κεντρικά με στόχο τη μελλοντική επάρκεια του συστήματος, αλλά από ανεξάρτητους παραγωγούς με κριτήριο τη βιωσιμότητα των επενδύσεων τους».)

Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί ότι  η «αγορά» έχει τις δικές της ανάγκες, οι οποίες  όχι μόνον δεν υπακούουν, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις - ή καλύτερα στις περισσότερες - είναι αντίθετες με τις ανάγκες των καταναλωτών. Παράδειγμα, η «ανάγκη» δημιουργίας νέων υποδομών (διασυνδέσεις) για την ανάπτυξη του Συστήματος προς εξυπηρέτηση της αυξανόμενης διείσδυσης των Α.Π.Ε στο Σύστημα. Εν ολίγοις έργα, τα οποία  είναι «αναγκαία» για να εισέλθουν περισσότερες Α.Π.Ε. στην αγορά και θα έχουν ως συνέπεια να επιβαρύνουν διπλά τον καταναλωτή, ο οποίος θα πρέπει να πληρώσει εκτός από το ρεύμα που θα γίνει ακόμη πιο ακριβό (περισσότερες Α.Π.Ε σημαίνει αυξήσεις της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας λόγω των επιδοτήσεων που λαμβάνουν ) και το κόστος των έργων υποδομής για τη μεγαλύτερη διείσδυσή τους.

Αυτές οι «ανάγκες» καθορίζουν και τις εξελίξεις στο ενεργειακό τοπίο της χώρας. Έτσι, ενώ  τα δίκτυα είναι  «κορεσμένα» από τις Α.Π.Ε (η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας - Ρ.Α.Ε -  χαρακτηρίζει ως «κορεσμένες»⁽⁵⁾  περιοχές την Πελοπόννησο, την Εύβοια, τη Θράκη, τη Νότια Στερεά Ελλάδα, το Κιλκίς, τις Κυκλάδες, τα Νότια Ιόνια Νησιά, τους Νομούς Καστοριάς – Φλώρινας και την περιοχή Μεσοχώρας – Συκιάς), ενώ οι τσέπες  των καταναλωτών είναι άδειες και οι διαμαρτυρίες για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών εκτείνονται από τη Σαμοθράκη έως την Κρήτη, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης, δήλωσε πρόσφατα  ότι  «στόχος είναι μέχρι το 2030 σχεδόν το 50% της ηλεκτροπαραγωγής να προέρχεται από Α.Π.Ε» και αναγγέλλει ότι «το 2018 θα γίνουν διαγωνισμοί εγκατάστασης ΑΠΕ, με βάση το νέο θεσμικό πλαίσιο, ισχύος 1 GW».

Το τοπίο συμπληρώνεται από τις δηλώσειςτου κ. Γ. Περιστέρη που είναι ο  επικεφαλής του Ομίλου της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η οποία κατέχει ηγετική θέση στον τομέα των ΑΠΕ,  ο οποίος μας είπε   ότι «η Ελλάδα, λόγω γεωμορφολογίας (βουνά και νερά) μπορεί να γίνει η μπαταρία του Νότου», προαναγγέλλοντας μάλιστα την έναρξη σημαντικών έργων υποδομών «προϋπολογισμού 800 εκατ. Ευρώ». Και επειδή ο κ. Περιστέρης  ξέρει πολύ καλά τι λέει  και οι απόψεις του για το ενεργειακό μέλλον της χώρας, έχουν ίσως μεγαλύτερη βαρύτητα σήμερα, ακόμη και από αυτές  των κ.κ. Σταθάκη και Παναγιωτάκη (προέδρου και διευθύνοντα συμβούλου της Δ.Ε.Η Α.Ε) μαζί , θεωρούμε κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι το μέλλον της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ  και των λοιπών «επενδυτών» ΑΠΕ  είναι ευοίωνο.

Τα κακά νέα αφορούν τους καταναλωτές . Το  μέλλον  προβλέπεται  δυσοίωνο και όχι μόνο  για αυτούς, αλλά και για τα βουνά, τα δάση και τα νερά αυτής της χώρας.

⁽¹⁾ Ο ν. 2773/1999 «Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής Ενέργειας – Ρύθμιση θεμάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις»  (ΦΕΚ 286/22.11.199) καθορίζει το βασικό πλαίσιο ρύθμισης της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με την Οδηγία 96/92/Ε.Ε.

Ο νόμος αυτός προβλέπει:

(α) Τη σύσταση Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας  (Ρ.Α.Ε) ως ανεξάρτητης και αυτοτελούς διοικητικής αρχής.

(β) Τη σύσταση του Διαχειριστή του ηλεκτρικού συστήματος που θα εποπτεύεται από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.)

(γ) Την απελευθέρωση της παραγωγής και εκμετάλλευσης ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από Α.Π.Ε, αλλά και από συμβατικά καύσιμα.

(δ) Την μετατροπή της ΔΕΗ σε Ανώνυμη Εταιρεία.

(ε) Τη διάκριση μεταξύ του διασυνδεδεμένου συστήματος ηλεκτροδότησης της ηπειρωτικής χώρας και των μη διασυνδεδεμένων νησιών.

Οι διατάξεις του ν. 2773/1999 τροποποιήθηκαν με το  ν. 3426/2005 «Επιτάχυνση της διαδικασίας για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας»(Φ.Ε.Κ 309/22.12.2005).

⁽²⁾ Ο ν. 4001/2011 «Για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις» (ΦΕΚ 179/22.8.2011) ενσωμάτωσε στην ελληνική νομοθεσία τις διατάξεις της Οδηγίας 2009/72/ΕΚ και του Συμβουλίου της 19^ης Ιουλίου 2009.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού  συστάθηκε ο Α.Δ.Μ.Η.Ε. - Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, η ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε - (Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) με την απόσχιση του κλάδου Διανομής της ΔΕΗ Α.Ε.  και ο Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ΑΕ’ (ΛΑΓΗΕ ΑΕ) με αρμοδιότητα να διενεργεί τον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό

⁽³⁾ Η ενεργειακή φτώχεια, ή ενεργειακή ένδεια όπως αναφέρεται επίσης, είναι η κατάσταση ενός νοικοκυριού που αδυνατεί να έχει πρόσβαση στις πλέον βασικές υπηρεσίες ενέργειας για επαρκή θέρμανση, μαγείρεμα, φωτισμό και τη χρήση οικιακών συσκευών. Ο Συνήγορος του Πολίτη (https://www.synigoros-solidarity.gr/470/energiaki-ftoxia) θεωρεί ότι προκαλείται από τη σύγκλιση πέντε παραγόντων: το χαμηλό εισόδημα, τις υψηλές τιμές καυσίμων, την αναποτελεσματική ενεργειακή απόδοση ενός σπιτιού, την υπό μερική κατάληψη (χρήση) κατοικία, τη μεγάλη ηλικία. Το γεγονός όμως ότι αποτελεί πανευρωπαϊκό φαινόμενο και εμφανίστηκε μετά την αλλαγή της ενεργειακής πολιτικής της Ε.Ε. και την ενεργειακή μετάβαση στις «καθαρές» πηγές ενέργειας, αποδεικνύει ότι είναι συνέπεια της αύξησης των τιμών της ενέργειας λόγω των επιδοτήσεων των Α.Π.Ε.

⁽⁴⁾ Με τις υπ’ αριθ. 3366/2015 και 3367/2015 Αποφάσεις της Ολομελείας του Σ.τ.Ε απορρίφθηκε η άποψη της μειοψηφίας ότι «….Το ΕΤΜΕΑΡ συνιστά φόρο υπέρ τρίτων επί της ηλεκτρικής ενέργειας για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος και δεν έχει το χαρακτήρα τιμήματος/ανταλλάγματος καταβαλλομένου για τη χρήση συγκεκριμένου δημοσίου αγαθού ή συγκεκριμένης δημόσιας υπηρεσίας….» και έγινε δεκτό ότι " (το ΕΤΜΕΑΡ)  συνδέεται με το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και συνιστά τίμημα της αγοράς της εν λόγω ενέργειας".

⁽⁵⁾ Μια περιοχή θεωρείται «κορεσμένη» όταν το άθροισμα της ισχύος των Σταθμών Παραγωγής Α.Π.Ε. που βρίσκονται σε λειτουργία και αυτών που έχουν λάβει Δεσμευτική Προσφορά Σύνδεσης ξεπερνά τη διαθέσιμη ικανότητα μεταφοράς των δικτύων της περιοχής (Από το «ΔΕΚΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ 2017 -2026» Κεφάλαιο 3.6 ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΑΠΟ ΜΟΝΑΔΕΣ ΑΠΕ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ – ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ – ΦΕΚ τ.Β’ 2534/17.8.2016)