Πώς καθορίζεται η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας;

Μέχρι την «απελευθέρωση» ή ορθότερα τη δημιουργία αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας η απάντηση ήταν απλή: Το κράτος καθόριζε την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των τιμολογίων της ΔΕΗ, η οποία είχε το μονοπώλιο στην παραγωγή, μεταφορά και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα.

Έκτοτε διαμορφώθηκαν συνθήκες «ανταγωνισμού» και σήμερα, που έχει ολοκληρωθεί η οργάνωση του νέου μοντέλου, διακρίνονται οι εξής αγορές:

-  η παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής.

- η μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας

- η διανομή ηλεκτρικής ενέργειας και

- η προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο λιανικής.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η παραγωγή και η προμήθεια σε επίπεδο λιανικής αποτελούν

τις λεγόμενες «ανταγωνιστικές δραστηριότητες» , οι οποίες διαμορφώνουν στο μεγαλύτερο βαθμό τις τιμές κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και υπόκεινται στους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού. Αντιθέτως, η μεταφορά και η διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας, χαρακτηρίζονται ως «μη ανταγωνιστικές» γιατί έχουν τα χαρακτηριστικά «φυσικού μονοπωλίου» ⁽¹⁾ και ως εκ τούτου καθίσταται αντιπαραγωγική και ανορθολογική η επιβολή συνθηκών ελεύθερου ανταγωνισμού.

Η ελληνική χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι οργανωμένη (προς το παρόν, γιατί επίκεινται αλλαγές⁽²⁾) στον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό (Η.Ε.Π.), μέσω του οποίου γίνονται οι συναλλαγές για το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραχθεί και θα καταναλωθεί την επόμενη ημέρα. Στην πράξη οι προμηθευτές λιανικής με δηλώσεις τους που ονομάζονται «Δηλώσεις Φορτίου» και υποβάλλονται καθημερινά, ανακοινώνουν τις ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που θα χρειαστούν οι πελάτες τους την επόμενη ημέρα, ενώ οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς υποβάλλουν δηλώσεις για την προσφερόμενη τιμή και τη διαθεσιμότητα ισχύος ηλεκτρικής ενέργειας της επόμενης ημέρας για κάθε σταθμό παραγωγής.

Αρμόδιος φορέας για την εποπτεία της λειτουργίας της αγοράς είναι ο Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΛΑΓΗΕ Α.Ε), ο οποίος κατατάσσει τις προσφορές ξεκινώντας από την φθηνότερη προς την ακριβότερη (με εξαίρεση τις Α.Π.Ε. των οποίων η κάθε στιγμή διαθέσιμη ισχύ εγχέεται κατά προτεραιότητα στο σύστημα και οι οποίες λειτουργούν σε καθεστώς εγγυημένων ελαχίστων τιμών),  μέχρι να επέλθει ισορροπία με τη ζήτηση. Το σημείο αυτό ισορροπίας, όπου καλύπτεται απολύτως η ζήτηση διαμορφώνει την Οριακή Τιμή του Συστήματος (Ο.Τ.Σ), η οποία είναι και η χονδρική τιμή ενέργειας, με την οποία αμείβονται και όλοι οι υπόλοιποι παραγωγοί που η προσφορά τους ήταν σε χαμηλότερη τιμή. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι εκτός από την Ο.Τ.Σ.,  οι παραγωγοί εισπράττουν (και οι προμηθευτές πληρώνουν)  και ένα συμπληρωματικό ποσό που αντανακλά το κόστος παροχής εφεδρείας ισχύος.

Το κόστος της Ο.Τ.Σ. καθώς και των λειτουργικών εξόδων των προμηθευτών λιανικής (μαζί με το περιθώριο κέρδους τους) μετακυλίεται σ’ εμάς τους καταναλωτές που επιπλέον πληρώνουμε  τις ρυθμιζόμενες (δηλαδή τις μη υποκείμενες σε ανταγωνισμό και διοικητικά οριζόμενες) χρεώσεις. Στις χρεώσεις αυτές περιλαμβάνεται η χρέωση για τον ΑΔΜΗΕ (Σύστημα Μεταφοράς), η χρέωση για τον ΔΕΔΔΗΕ (Δίκτυο Διανομής), η χρέωση ΥΚΩ (για το μη διασυνδεδεμένο δίκτυο και το κοινωνικό τιμολόγιο για τους ευάλωτους καταναλωτές), η χρέωση ΕΤΜΕΑΡ (δηλαδή το τέλος υπέρ των παραγωγών Α.Π.Ε., με το οποίο καλύπτεται η διαφορά μεταξύ των εγγυημένων τιμών που απολαμβάνουν και της Ο.Τ.Σ. και οι οποίοι, όπως αναφέραμε, εγχέουν προνομιακά στο Σύστημα, την ενέργεια που παράγουν). Επίσης πληρώνουμε τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ) του ν. 3336/2005 και βεβαίως Φ.Π.Α. 13% επί όλων των παραπάνω χρεώσεων.

Τώρα γιατί πρέπει να τα γνωρίζουμε όλα αυτά;

Μα γιατί πιστεύουμε ότι είναι χρήσιμο να αντιληφθούμε όλοι οι καταναλωτές πόσο «κακά» είναι τα κρατικά μονοπώλια και πόσο μας ευνοεί ο «ανταγωνισμός» και η «απελευθέρωση» της αγοράς, ειδικά αφού οσονούπω θα προστεθούν άλλες τρεις νέες αγορές (η «προθεσμιακή» αγορά, η «ενδοημερήσια» αγορά και η αγορά «εξισορρόπησης» ⁽²⁾).

⁽¹⁾ Φυσικό μονοπώλιο : Τον όρο αυτό προσδίδει η οικονομική επιστήμη, όταν υπάρχουν υψηλά εφάπαξ έξοδα (sunk costs) και έλλειψη δυνατότητας επανάληψης αυτών, δηλαδή δημιουργίας παράλληλων δικτύων (non duplicable network).  Κατ’ άλλο ορισμό: Όταν το κόστος ενός παρόχου για την παραγωγή ενός προϊόντος είναι χαμηλότερο από το κόστος που θα προέκυπτε για περισσότερους παραγωγούς του ίδιου προϊόντος.»

⁽²⁾   Με το άρθρο 8 παρ. 1 του ν. 4425/2016 ορίζεται ότι «Οι συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας διενεργούνται στις ακόλουθες Αγορές: Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, Αγορά Επόμενης Ημέρας, Ενδοημερήσια Αγορά και Αγορά Εξισορρόπησης. Συναλλαγές επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι δυνατό να συνάπτονται διμερώς και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας»

ΠΗΓΕΣ:  

Θεόδωρος Σ. Λύτρας «Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ»

Μιχαήλ Λ. Πολέμης «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΟΥΤΟΠΙΑ Ή ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»