Ο αντίστροφα αυξανόμενος φόρος ενέργειας

Τελικά τα νοικοκυριά με κομμένο το ηλεκτρικό ρεύμα λόγω απλήρωτων λογαριασμών δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο και δεν οφείλεται αποκλειστικά στην κρίση.  Η «ενεργειακή φτώχεια», όπως ονομάζεται , οφείλεται κατά πολύ στην πολιτική επέκτασης των γνωστών Α.Π.Ε. (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), οι οποίες ήδη μας ταλαιπωρούν πολύ και θα μας ταλαιπωρήσουν ακόμη περισσότερο στο μέλλον.

Αναδημοσιεύουμε σε δική μας μετάφραση το δεύτερο μέρος του άρθρου «Πώς ο ηλεκτρισμός έγινε είδος πολυτελείας» που δημοσιεύθηκε στο  "SPIEGEL ONLINE" στις 4.9.2013 (το πρώτο μέρος εδώ).

Πώς ο ηλεκτρισμός έγινε είδος πολυτελείας

Μέρος 2: Ο αντίστροφα αυξανόμενος φόρος ενεργείας

Ενώσεις καταναλωτών και φιλανθρωπικοί οργανισμοί ισχυρίζονται ότι έχουμε φθάσει σε κρίσιμο σημείο. Σήμερα, πάνω από 300.000 νοικοκυριά βλέπουν να τούς κόβεται το
ρεύμα από απλήρωτους λογαριασμούς. Η Caritas κι άλλοι φιλανθρωπικοί οργανισμοί το ονομάζουν  «ενεργειακή φτώχεια».

Οι νομοθέτες, από την άλλη, αγνοούν σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο. Στο κλείσιμο της νομοθετικής περιόδου, η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση διασταύρωσαν τα ξίφη τους για μια αύξηση της τάξης των 5€ του βοηθήματος για τους μακροχρόνια ανέργους. Κανείς

όμως δεν έδωσε σημασία στο γεγονός ότι αυτοί οι ίδιοι ωφελούμενοι θα έβλεπαν τα επιπλέον 5€ να εξανεμίζονται εξ αιτίας των ακριβότερων λογαριασμών ρεύματος.

Βαθμιαία γίνεται αντιληπτό πώς οι επιδοτήσεις για την ανανεώσιμη ενέργεια αναδιανέμουν τα χρήματα από τους φτωχούς στους πιο εύπορους, όπως όταν κάποιος  που νοικιάζει ένα μικρό διαμέρισμα επιδοτεί, μέσω του λογαριασμού του για ηλεκτρική ενέργεια, τα φωτοβολταϊκά  πάνελ στέγης κάποιου που έχει ιδιόκτητη κατοικία  . Το SPD, που θεωρεί τον εαυτό του ως το κόμμα της εργατικής τάξης , για πολύ καιρό αγνοούσε την οπισθοδρομική πλευρά  του συστήματος. Οι δε Πράσινοι, το κόμμα των πιο εύπορων, συνεχίζει να την αγνοεί.

Η πολιτική για τις ανανεώσιμες πηγές ενεργείας της Γερμανίας είναι ιδιαίτερα άδικη ως προς την οικονομία. Περίπου 2.300 επιχειρήσεις κατόρθωσαν να εξαιρεθούν από την επιπλέον επιβάρυνση της  πράσινης ενεργείας με τον ισχυρισμό, συχνά  σχεδόν αδικαιολόγητα, ότι αντιμετωπίζουν σκληρό διεθνή ανταγωνισμό. Ωστόσο,    εταιρείες με μικρότερη δυνατότητα άσκησης πίεσης υποχρεούνται να πληρώσουν την επιπλέον επιβάρυνση.

Από την άποψη αυτή, τουλάχιστον, όλα τα πολιτικά κόμματα της Γερμανίας πιέζουν για αλλαγή. Θέλουν να κλείσουν τα «παραθυράκια» του νόμου και να κατανείμουν ευρύτερα το κόστος των επιδοτήσεων της καθαρής ενέργειας. Αλλά ακόμα κι αυτή η βελτίωση δεν θα σήμαινε παρά μικρό οικονομικό όφελος για τους πολίτες. Σύμφωνα με το σχέδιο του SPD, ένα μέσο νοικοκυριό θα εξοικονομούσε μόλις περίπου  0,70€ τον μήνα –  κάτι ελαφρώς λιγότερο από το σχέδιο που πρότεινε πριν από μερικούς μήνες ο Υπουργός Περιβάλλοντος Altmaier.

Τελικά, ό,τι πραγματικά αυξάνει το κόστος θα παραμείνει ανεπηρέαστο :  Η απρογραμμάτιστη  επέκταση της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας.

Η υπεράκτια παγίδα

Μακρυά στην Βόρεια Θάλασσα, περίπου 70 χιλ. (43 μίλια) από το νησί Norderney, υπάρχει ένα μεγάλο, κίτρινο κουτί από ατσάλι. Είναι τόσο πλατύ, όσο η Πύλη του Βραδεμβούργου και ψηλότερο από το κτήριο της Ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Πρόκειται για μια γιγάντια ηλεκτρική πρίζα, η οποία συγκεντρώνει την ηλεκτρική ενέργεια από τα κοντινά υπεράκτια αιολικά πάρκα και την στέλνει στην ηπειρωτική χώρα μέσω ενός χοντρού καλωδίου. Το σύστημα, μαζί με το καλώδιο, κόστισε στον φορέα εκμετάλλευσης του δικτύου Tennet περίπου 1 δις ευρώ και σχεδιάστηκε ώστε να αντέξει 20 χρόνια, αν και δεν υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι θα γίνει έτσι.

Σύμφωνα με έναν εκπρόσωπο της Tennet, η εταιρεία δεν έχει εμπειρία σε τέτοια συστήματα. Ένα μόνο ξέρει: Υπάρχουν πάντα εμπόδια στον δρόμο.

Στην περίπτωση των υπεράκτιων αιολικών πάρκων της Γερμανίας  τα εμπόδια αυτά περιλαμβάνουν σήμερα τον καιρό και τα θαλάσσια κήτη. Όταν έχει θαλασσοταραχή, οι εργασίες στο αιολικό πάρκο αναστέλλονται. Το ίδιο συμβαίνει όταν εντοπίζονται  θαλάσσια κήτη  και τα μικρά τους λόγω  ενδεχόμενης βλάβης στην ευαίσθητη ακοή τους από τους θορύβους του εργοταξίου. Ως αποτέλεσμα , υπάρχουν ακόμη πολλά σημεία, στα οποία προεξέχουν από το νερό μεταλλικοί κορμοί αντί για  ανεμογεννήτριες.

Εντούτοις  η κυβέρνηση συνεχίζει την επέκταση των αιολικών και τα σχέδια είναι εντυπωσιακά. Μέχρι το 2020, οι υπεράκτιες ανεμογεννήτριες αναμένεται να παράγουν μέχρι 10 gigawatts ηλεκτρικής ενέργειας, θεωρητικά όσο και οκτώ πυρηνικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής. Για να προσελκύσει επενδυτές, η κυβέρνηση έχει δημιουργήσει τις καλύτερες δυνατές συνθήκες επιδότησης, έτσι ώστε οι φορείς εκμετάλλευσης να πληρώνονται 19 σεντς ανά κιλοβατώρα της υπεράκτιας ηλεκτρικής ενέργειας ή περίπου 50% περισσότερο από τα αιολικά πάρκα της ξηράς. Η κυβέρνηση έχει αναλάβει επίσης την ευθύνη των κινδύνων για τους επενδυτές αιολικών πάρκων. Εάν κάτι πάει στραβά, οι φορολογούμενοι θα φέρουν το κόστος.

Κρυφό Κόστος

Όσο συναρπαστικό και αν  είναι το σχέδιο για τους μηχανικούς, οικονομικά είναι μια πιθανή καταστροφή. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι εξαιτίας των δυσκολότερων συνθηκών, η ενέργεια που θα παράγεται από τις υπεράκτιες ανεμογεννήτριες  θα είναι σταθερά δύο έως τρεις φορές πιο ακριβή από αυτήν που παράγεται στην ξηρά. Αν και ο άνεμος φυσάει πιο σταθερά στη θάλασσα, αυτό απέχει πολύ από το να αντισταθμίσει  το υψηλότερο κόστος.

Το λιγότερο ορατό κόστος είναι επίσης υψηλό. Υπάρχει μικρή ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια στην αραιοκατοικημένη παράκτια περιοχή. Θα χρειαστούν νέες γραμμές υψηλής τάσης για να μεταφέρουν την ενέργεια στα βιομηχανικά κέντρα της δυτικής και της νότιας Γερμανίας. Η κυβέρνηση εκτιμά ήδη το κόστος επέκτασης του δικτύου σε 20 δισ. ευρώ, στο οποίο δεν περιλαμβάνονται τα πρόσθετα θαλάσσια καλώδια για την υπεράκτια αιολική ενέργεια.

Εάν η κυβέρνηση εμμείνει στα σχέδιά της, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας θα εκραγεί κυριολεκτικά τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, η ηλεκτρική ενέργεια θα κοστίζει μέχρι και 40 σεντς ανά κιλοβατώρα έως το 2020, αύξηση κατά 40% έναντι των σημερινών τιμών.

Ακόμη χειρότερα , παραμένει εντελώς ασαφές εάν χρειάζονται ακόμη  οι υπεράκτιες εγκαταστάσεις. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος θεωρεί ότι αρκεί να εγκατασταθούν σύγχρονες ανεμογεννήτριες στις  καλύτερες για τους ανέμους χερσαίες τοποθεσίες .  Θα ήταν επίσης φθηνότερο.

Αλλά ακόμα κι αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, ο Υπουργός Περιβάλλοντος εξακολουθεί να πιστεύει ότι οι καταναλωτές μπορούν να περιμένουν αύξηση των τιμών. Οι ειδικοί λένε ότι η ελάχιστη επίπτωση της αιολικής ενέργειας στις τρέχουσες τιμές οφείλεται στη μη συνεργάσιμη Μητέρα Φύση: Το 2013 ήταν ένα ασυνήθιστο έτος χωρίς ανέμους μέχρι στιγμής.

Ο Γρίφος της Αποθήκευσης

Η τεχνητή λίμνη του Cossebaude είναι η μεγαλύτερη και δημοφιλέστερη υπαίθρια πισίνα της Δρέσδης. Τις καλοκαιρινές μέρες, μέχρι 8.000  άνθρωποι κάνουν ηλιοθεραπεία  στην αμμώδη παραλία  ή  χαλαρώνουν στη λίμνη των 10.000 τετραγωνικών μέτρων.

Το Cossebaude είναι επίσης τμήμα του Niederwartha, του τεράστιου υδροηλεκτρικού σταθμού  άντλησης και αποθήκευσης ενέργειας. Τη νύχτα ή τα Σαββατοκύριακα, όταν υπάρχει αρκετή διαθέσιμη ενέργεια, το νερό της λίμνης διοχετεύεται με ηλεκτρισμό μέσω μεγάλων σωλήνων σε μια δεύτερη δεξαμενή, 140 μέτρα πάνω από την κύρια δεξαμενή. 

Το μεσημέρι, όταν η ηλεκτρική ενέργεια  είναι ελάχιστη, το νερό απελευθερώνεται από την ψηλότερη δεξαμενή, περιστρέφοντας γιγάντιους στροβίλους καθώς κατεβαίνει. Το σύστημα παράγει ηλεκτρισμό όταν το κόστος είναι υψηλό και τον καταναλώνει όταν το κόστος είναι χαμηλό. Η επιχείρηση Vattenfall  που το εκμεταλλεύεται κερδίζει από τη διαφορά. Όταν το εργοστάσιο συνδέθηκε με το δίκτυο το Νοέμβριο του 1929, θεωρήθηκε ως η τεχνολογία του μέλλοντος.

Τώρα το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μαζί με τη λίμνη αναψυχής που συνδέεται με αυτό,  σύντομα θα είναι παρελθόν. Η εταιρεία σχεδιάζει να διακόψει τη λειτουργία  της εγκατάστασης αποθήκευσης ενέργειας μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Αυτά είναι όχι μόνο άσχημα  νέα για τους κολυμβητές της Δρέσδης, αλλά είναι και εξαιρετικά επιζήμια για την ενεργειακή μετάβαση της Γερμανίας, η οποία εξαρτάται από τις εφεδρικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής όπως η εγκατάσταση Niederwartha.

Όταν ο ήλιος δεν λάμπει και ο άνεμος δεν φυσάει, οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο και οι σταθμοί άντλησης και αποθήκευσης  υποτίθεται ότι πρέπει να γεμίσουν το κενό. Το μυστικό της συνταγής πίσω από την Ενεργειακή Επανάσταση (Energiewende) είναι ότι όσο πιο πράσινη ενέργεια παράγεται, τόσο περισσότερα αποθέματα απαιτούνται για την αποτροπή  συμφόρησης.

Αυτό ισχύει στην θεωρία, αλλά όχι στην πράξη. Αντίθετα, ένα ειρωνικό αποτέλεσμα της επέκτασης της πράσινης ενέργειας είναι ότι πολλοί από τους αξιόπιστους  υδροηλεκτρικούς  σταθμούς άντλησης και αποθήκευσης   μπορεί  να αναγκαστούν να βγουν από την αγορά. Υπάρχουν περίπου 20 από αυτούς τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής στη Γερμανία, με τη Vattenfall να είναι ο σημαντικότερος επενδυτής. 

Τα εργοστάσια αυτά ήταν πολύ κερδοφόρα για επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας επί δεκαετίες, αλλά τώρα  οι επιχειρήσεις αυτές  έχουν γίνει αναξιόπιστες. Η Δρέσδη είναι ένα παράδειγμα.

Όταν  ο καιρός είναι ηλιόλουστος και  οι άνθρωποι είναι πιθανότερο να κατευθυνθούν στη λίμνη, η ηλιακή ενέργεια είναι άφθονη και οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας μειώνονται. Αυτό σημαίνει ότι ο  σταθμός  άντλησης και αποθήκευσης  κερδίζει λιγότερα χρήματα, οπότε  το εργοστάσιο  ηλεκτροπαραγωγής  απενεργοποιείται. Το 2009, για παράδειγμα, οι ανεμογεννήτριες στο Niederwartha λειτουργούσαν για 2.784 ώρες. Πέρυσι, η Vattenfall λειτούργησε μόνο για 277 ώρες. "Οι  τιμές υψηλής ζήτησης που διαρκούν λίγες μόνο ώρες δεν επαρκούν για να αξιοποιήσουν την πλήρη παραγωγική ικανότητα του εργοστασίου", λέει ο Gunnar Groebler, επικεφαλής του γερμανικού υδροηλεκτρικού τμήματος της Vattenfall.

Δεν υπάρχουν κίνητρα για αποθήκευση

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η εταιρεία επενδύει ελάχιστα στα αντλιοστάσια αποθήκευσής της σήμερα. Στο Niederwartha, τα κτίρια είναι γεμάτα με τη μυρωδιά της μούχλας  από τις προηγούμενες πλημμύρες, η μπογια έχει ξεφλουδίσει  από τους τοίχους και  η δεξαμενή έχει διαρροή.

O εκσυγχρονισμός του εργοστασίου θα κοστίσει  στη Vattenfall 150 εκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, τα στελέχη της εταιρείας είναι διστακτικά, γιατί φοβούνται ότι δεν θα ανακτήσουν αυτά τα χρήματα από μελλοντικά κέρδη. Η Vattenfall έχει  επίσης φρενάρει τη δραστηριότητά της και αλλού, όπως στο προάστιο του Geesthacht στο Αμβούργο. Τα σχέδια για την αύξηση της δυναμικότητας της υπάρχουσας δεξαμενής έχουν τεθεί σε αναμονή  και το εργοστάσιο χρησιμοποιείται μόνο ως  εφεδρεία.

Εν τω μεταξύ, οι ανταγωνίστριες  εταιρείες RWE και EnBW έχουν επίσης εγκαταλείψει τα σχέδια για την κατασκευή ενός μεγάλου σταθμού ηλεκτροπαραγωγής με σταθμό άντλησης στο νότιο Μέλανα Δρυμό. Η Trianel, μια ένωση περίπου 100 δημοτικών επιχειρήσεων κοινής ωφελείας, αποσύρθηκε από ένα παρόμοιο έργο στη λίμνη Rursee στα δυτικά Όρη Eifel στα τέλη Ιουνίου.

Όλα αυτά  προσδίδουν αξιοπιστία στον ισχυρισμό ότι η ίδια η ενεργειακή μεταρρύθμιση της Γερμανίας είναι ο  χειρότερος εχθρός της. Παρά την αλλοπρόσαλλη επέκταση των αιολικών και ηλιακών έργων, η εφεδρική παραγωγή ηλεκτρισμού που αυτά τα έργα απαιτούν, λείπει. Μία μελέτη διαπίστωσε ότι η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Γερμανία θα απαιτήσει πρόσθετη χωρητικότητα αποθήκευσης για 20 έως 30 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες έως το 2050. Μέχρι στιγμής η χωρητικότητα αποθήκευσης αυξήθηκε λίγο περισσότερο από 70 εκατομμύρια κιλοβατώρες. Και κανείς δεν ενδιαφέρεται να διατηρήσει τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις αποθήκευσης.

Τουλάχιστον αυτό δεν συμβαίνει στη Δρέσδη, όπου  έχει αναπτυχθεί  κίνημα  για να διατηρηθεί ανοικτή  η παλιά εγκατάσταση αποθήκευσης  - εν μέρει λόγω της δημοφιλούς λίμνης κολύμβησης.